Kada je došao u sedmu deceniju života, Stefan Nemanja je počeo da razmišlja o starosti i o smrti. Vraćajući sećanja na sva iskušenja tokom života, doneo je odluku da sagradi svoju grobnu crkvu u čast Bogorodice Evergetide (Dobrotvorke), kojoj je bio posvećen manastir u okolini Carigrada u kojem je Nemanja boravio tada kao carev zatočenik. Za crkvu je izabrao mesto u šumovitom planinskom predelu ispod Radočela, iznad reke Studenice. I tako je počela gradnja Studeničke carske lavre.
Studenički manastir je sagrađen oko 1190. godine, u blizini Ušća na Ibarskoj magistrali. Današnji kompleks manastira je samo delimično očuvao svoj stari izgled. Mnoge kapele i konaci iz vremena nastanka manastira danas ne postoje. Ono što je očuvano jeste Bogorodična crkva koja, kao i u 12. veku, i dalje zauzima centralno mesto u manastirskom kompleksu. Tu se danas nalaze i Kraljeva crkva, Crkva Svetog Nikole, Priprata kralja Radoslava, riznica, Savina trpezarija, zapadna kula, zidine manastira, stari i novi konaci.
Foto: Monografija manastira Studenice
Tokom istorije manastir Studenica je teško stradao i bio pustošen, delio je sudbinu naroda i srpske države. Tako je u 15. veku, u vreme turske vladavine, skinut olovni pokrivač krovne konstrukcije i to je olovo u manastirskoj porti pretrpano u kuršume. Uvek je bio na udaru i uvek je obnavljan. Obnavljali su ga monasi i narod.
Manastir Studenica je danas deo Svetske kulturne baštine UNESCO-a, a za srpski narod je bio i ostao „majka svih crkava“.
