Danas se obeležava praznik Svetog velikomučenika Dimitrija, slava poznata kao Mitrovdan. U narodnoj tradiciji za ovaj praznik se vezuje i sećanje na hajduke, koji su se o Mitrovom danu rastajali, napuštali već ogolele šume i utočište nalazili kod jataka.
U vreme turske vladavine ovim prostorima, hajdučija je bila simbol otpora, borbe za slobodu i protiv zuluma. O tome svedoči i zaostavština u vidu hajdučkog ciklusa pesama, u kojima su hajduci opevani kao nadljudi, osobe kosmičke snage, nadmoćni i nesalomivi, koji uvek istraju u svojim ciljevima, istrpe sva iskušenja i do kraja slede svoje ideale.
Hajduci su bili male družine i nisu mogli da se frontalno sukobljavaju sa Turcima. Najčešće su pravili zasede, na prepad su otimali poreze i ostali plen od Turaka.
Međutim, hajdučija je ostala i opstala i nakon turske vladavine, nekada kao socijalni otpor i bunt, a nekada i kao izraz sklonosti ka pljački. Jovan Cvijić je sklonost ka odmetništvu objašnjavao impulsivnim i temperamentnim karakterom stanovništva, koja je u doba turske vladavine imala prizvuk borbe za slobodu, da bi kasnije, u Miloševo ili Aleksandrovo vreme, „pucala čak i po leđima sirotinje“. Stoga, istorijska revizija kasnije hajduke vidi i na drugačiji, neviteški način, jer u njihovom delanju više nije bio dominantan motiv borba za slobodu, već pribavljanje lične koristi.
Epske pesme koje slave hajduke ne poznaju kasnije „iskrivljenu“ sliku odmetnika od sistema, već su posvećene onim ljudima koji su istinski, na svoj način prkosili turskoj vlasti i koji su zaslužno postali simbol borbe za pravdu i oslobođenje. Ti „izvorni“ hajduci su bili srca junačkoga, odani, hrabri i neustrašivi, o čemu svedoče i stihovi u kojima su opevani.
„O sinovi, moji sokolovi,
Vidite li prokleto Lijevno,
Đe u njemu bijeli se kula
Onđe će nas biti i mučiti,
Prebijati i noge i ruke,
I vaditi naše oči čarne.
O sinovi, moji sokolovi,
Ne budite srca udovička,
No budite srca junačkoga,
Ne odajte druga nijednoga
Ne odajte vi jatake naše,
Kod kojih smo zime zimovali,
Zimovali, blago ostavljali;
Ne odajte krčmarice mlade,
Kod kojih smo rujno vino pili,
Rujno vino pili u potaji.“
(Starac Vujadin)
